Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+

Daftar Kosakata Bahasa Jawa Sehari-Hari, Ada Bahasa Ngoko dan Krama

Kompas.com - 11/03/2023, 07:11 WIB
Puspasari Setyaningrum

Editor

KOMPAS.com - Bahasa Jawa adalah bahasa sehari-hari yang digunakan oleh suku Jawa dan memiliki aturan yang disebut dengan unggah-ungguh basa Jawa.

Unggah-ungguh bahasa Jawa juga dikenal sebagai sikap sopan santun, tata susila, tata krama, dan etika dalam berkomunikasi menggunakan bahasa Jawa.

Baca juga: Urutane Turunan, Silsilah Keluarga dalam Bahasa Jawa

Dalam unggah-ungguh basa Jawa, penutur akan terikat dengan aturan berbahasa yang terkait kedudukan pembicara dan lawan bicara.

Tidak heran jika kemudian pemilihan kosakata bahasa Jawa sehari-hari akan dipengaruhi oleh tingkatan usia, hubungan kekerabatan, status pangkat, status kekayaan, status keturunan, status kepandaian, dan keakraban.

Baca juga: Nama-nama Anak Hewan dalam Bahasa Jawa

Secara sederhana, dalam kosakata bahasa Jawa sehari-hari dikenal dua tingkatan yaitu bahasa Jawa Ngoko dan bahasa Jawa Krama.

Bahasa Jawa Ngoko adalah jenis kosakata informal yang digunakan ketika berbicara dengan seseorang yang sudah akrab, kepada orang yang lebih muda, atau orang dengan derajat yang lebih rendah.

Bahasa Jawa Krama adalah jenis kosakata formal yang digunakan ketika berbicara dengan seseorang yang lebih tua, memiliki kedudukan lebih tinggi, atau belum dikenal sehingga menimbulkan rasa sungkan.

Baca juga: 9 Istilah Musim dalam Bahasa Jawa, Ada Mangsa Ketiga hingga Pagebluk

Kosakata Bahasa Jawa yang Dipakai Sehari-Hari

Berikut adalah daftar kosakata bahasa Jawa sehari-hari dalam bahasa Jawa Ngoko dan bahasa Jawa Krama.

1. Penyebutan orang dalam bahasa Jawa

Bahasa Indonesia Bahasa Jawa Ngoko  Bahasa Jawa Krama
Saya  Kulo  Dalem
Kamu  Kowe  Panjenengan
Kami  Awakedhewe  Kito
Dia  Deweke  Piyambakipun
Laki-Laki  Lanang  Kakung/Jaler
Perempuan  Wedhok/Wadhon  Estri
Ayah  Rama  Romo
Ibu  Ibu  Ibu
Anak  Lare  Putra/Putri
Nama  Jeneng  Asma

 

2. Penyebutan kata tanya dalam bahasa Jawa

Bahasa Indonesia  Bahasa Jawa Ngoko  Bahasa Jawa Krama
Apa  Opo  Menopo
Kapan  Kapan  Kapan
Dimana  Ngendhi  Wonten Pundhi
Yang mana  Singendhi  Ingkangpundhi
Siapa  Sopo  Sinten
Mengapa  Ngopo  Kadhosmenopo
Bagaimana  Piye  Kadhospundi
Apa Kabar  Piye kabare  Pripun/Kadospundi 
Berapa  Piro  Pinten

 

3. Penyebutan angka dalam bahasa Jawa

Bahasa Indonesia   Bahasa Jawa Ngoko Bahasa Jawa Krama
Satu  Siji  Setunggal
Dua  Loro  Kalih
Tiga  Telu  Tigo
Empat  Papat  Sekawan
Lima  Limo  Gangsal
Enam Enem Enem
Tujuh Pitu

Pitu

Delapan Wolu Wolu
Sembilan Sanga Saga
Sepuluh Sepuluh Sedasa

 

4. Penyebutan waktu dalam bahasa Jawa

Bahasa Indonesia  Bahasa Jawa Ngoko  Bahasa Jawa Krama
Kemarin  Wingi  Kolowingi
Hari Ini  Dina iki  Dinten niki
Sekarang  Saiki  Sakmeniko
Dahulu  Biyen  Riyin/Rumiyin
Besok  Sesuk  Mbenjang
Pagi  Esuk  Enjing/Injing
Siang  Awan  Siang
Malam  Bengi  Dalu/Ndalu

 

5. Penyebutan letak dalam bahasa Jawa

Bahasa Indonesia  Bahasa Jawa Ngoko  Bahasa Jawa Krama
Kanan  Tengen  Tengen
Kiri  Kiwo  Kiwo
Atas  Nduwur  Nginggil
Bawah  Ngisor  Ngandhap
Jauh  Adoh  Tebih
Dekat  Cedak  Cerak

 

6. Penyebutan ukuran dalam bahasa Jawa

Bahasa Indonesia  Bahasa Jawa Ngoko  Bahasa Jawa Krama
Panjang  Dowo  Panjang
Pendek  Cendek  Cendak
Panas  Panas  Benther
Dingin  Adem  Asrep
Besar  Gedhe Ageng
Kecil  Cilik  Alit
Banyak  Akeh  Kathah
Sedikit  Sithik  Sakedhik
Sama  Podho  Sami

 

Sumber:
adjar.grid.idbawuran-bantul.desa.idgramedia.comyogyakarta.kompas.com 

Simak breaking news dan berita pilihan kami langsung di ponselmu. Pilih saluran andalanmu akses berita Kompas.com WhatsApp Channel : https://www.whatsapp.com/channel/0029VaFPbedBPzjZrk13HO3D. Pastikan kamu sudah install aplikasi WhatsApp ya.

Video rekomendasi
Video lainnya


Terkini Lainnya

Pengunjung Pantai Watulawang Gunungkidul Tewas Terseret Ombak

Pengunjung Pantai Watulawang Gunungkidul Tewas Terseret Ombak

Yogyakarta
Viral, Cahaya Hijau di Langit Yogyakarta

Viral, Cahaya Hijau di Langit Yogyakarta

Yogyakarta
Tuai Kecaman, Pendaki yang Nyalakan 'Flare' di Puncak Gunung Andong Diburu Polisi

Tuai Kecaman, Pendaki yang Nyalakan "Flare" di Puncak Gunung Andong Diburu Polisi

Yogyakarta
Penuhi Nazar karena Prabowo Menang Pemilu, Tiga Warga Gunungkidul Jalan Kaki ke Jakarta

Penuhi Nazar karena Prabowo Menang Pemilu, Tiga Warga Gunungkidul Jalan Kaki ke Jakarta

Yogyakarta
Prakiraan Cuaca Solo Hari Ini Minggu 5 Mei 2024, dan Besok : Siang Berawan

Prakiraan Cuaca Solo Hari Ini Minggu 5 Mei 2024, dan Besok : Siang Berawan

Yogyakarta
Prakiraan Cuaca Yogyakarta Hari Ini Minggu 5 Mei 2024, dan Besok : Cerah Berawan Sepanjamg Hari

Prakiraan Cuaca Yogyakarta Hari Ini Minggu 5 Mei 2024, dan Besok : Cerah Berawan Sepanjamg Hari

Yogyakarta
Museum Mini Sisa Hartaku di Yogyakarta: Koleksi, Harga Tiket, dan Jam Buka

Museum Mini Sisa Hartaku di Yogyakarta: Koleksi, Harga Tiket, dan Jam Buka

Yogyakarta
Enggan Komentar soal Pilkada, Pj Walkot Yogyakarta: Saya Sendiko Dawuh

Enggan Komentar soal Pilkada, Pj Walkot Yogyakarta: Saya Sendiko Dawuh

Yogyakarta
Bus Rombongan Halalbihalal Ditabrak Truk di Kulon Progo, Penumpang: Padahal Sejam Lagi Sampai

Bus Rombongan Halalbihalal Ditabrak Truk di Kulon Progo, Penumpang: Padahal Sejam Lagi Sampai

Yogyakarta
Mobil Rumput Adu Banteng dengan 2 Motor, 1 Orang Tewas

Mobil Rumput Adu Banteng dengan 2 Motor, 1 Orang Tewas

Yogyakarta
Pemerintah DIY Pastikan Ganti Penjabat Bupati Kulon Progo dan Wali Kota Yogyakarta

Pemerintah DIY Pastikan Ganti Penjabat Bupati Kulon Progo dan Wali Kota Yogyakarta

Yogyakarta
Truk Tabrak Bus Rombongan Halalbihalal, 2 Tewas, 10 Luka-luka

Truk Tabrak Bus Rombongan Halalbihalal, 2 Tewas, 10 Luka-luka

Yogyakarta
Anak Amien Rais Ikut Penjaringan Bakal Calon Wali Kota Yogyakarta Melalui DPC PKB Kota Yogyakarta

Anak Amien Rais Ikut Penjaringan Bakal Calon Wali Kota Yogyakarta Melalui DPC PKB Kota Yogyakarta

Yogyakarta
Prakiraan Cuaca Yogyakarta Hari Ini Sabtu 4 Mei 2024, dan Besok : Cerah Berawan Sepanjang Hari

Prakiraan Cuaca Yogyakarta Hari Ini Sabtu 4 Mei 2024, dan Besok : Cerah Berawan Sepanjang Hari

Yogyakarta
Prakiraan Cuaca Solo Hari Ini Sabtu 4 Mei 2024, dan Besok : Berawan Sepanjang Hari

Prakiraan Cuaca Solo Hari Ini Sabtu 4 Mei 2024, dan Besok : Berawan Sepanjang Hari

Yogyakarta
Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+
Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+
Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+
komentar di artikel lainnya
Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+
Close Ads
Bagikan artikel ini melalui
Oke
Login untuk memaksimalkan pengalaman mengakses Kompas.com