KOMPAS.com - Bahasa Jawa adalah bahasa sehari-hari yang digunakan oleh suku Jawa dan memiliki aturan yang disebut dengan unggah-ungguh basa Jawa.
Unggah-ungguh bahasa Jawa juga dikenal sebagai sikap sopan santun, tata susila, tata krama, dan etika dalam berkomunikasi menggunakan bahasa Jawa.
Dalam unggah-ungguh basa Jawa, penutur akan terikat dengan aturan berbahasa yang terkait kedudukan pembicara dan lawan bicara.
Tidak heran jika kemudian pemilihan kosakata bahasa Jawa sehari-hari akan dipengaruhi oleh tingkatan usia, hubungan kekerabatan, status pangkat, status kekayaan, status keturunan, status kepandaian, dan keakraban.
Secara sederhana, dalam kosakata bahasa Jawa sehari-hari dikenal dua tingkatan yaitu bahasa Jawa Ngoko dan bahasa Jawa Krama.
Bahasa Jawa Ngoko adalah jenis kosakata informal yang digunakan ketika berbicara dengan seseorang yang sudah akrab, kepada orang yang lebih muda, atau orang dengan derajat yang lebih rendah.
Bahasa Jawa Krama adalah jenis kosakata formal yang digunakan ketika berbicara dengan seseorang yang lebih tua, memiliki kedudukan lebih tinggi, atau belum dikenal sehingga menimbulkan rasa sungkan.
Kosakata Bahasa Jawa yang Dipakai Sehari-Hari
Berikut adalah daftar kosakata bahasa Jawa sehari-hari dalam bahasa Jawa Ngoko dan bahasa Jawa Krama.
1. Penyebutan orang dalam bahasa Jawa
Bahasa Indonesia | Bahasa Jawa Ngoko | Bahasa Jawa Krama |
Saya | Kulo | Dalem |
Kamu | Kowe | Panjenengan |
Kami | Awakedhewe | Kito |
Dia | Deweke | Piyambakipun |
Laki-Laki | Lanang | Kakung/Jaler |
Perempuan | Wedhok/Wadhon | Estri |
Ayah | Rama | Romo |
Ibu | Ibu | Ibu |
Anak | Lare | Putra/Putri |
Nama | Jeneng | Asma |
2. Penyebutan kata tanya dalam bahasa Jawa
Bahasa Indonesia | Bahasa Jawa Ngoko | Bahasa Jawa Krama |
Apa | Opo | Menopo |
Kapan | Kapan | Kapan |
Dimana | Ngendhi | Wonten Pundhi |
Yang mana | Singendhi | Ingkangpundhi |
Siapa | Sopo | Sinten |
Mengapa | Ngopo | Kadhosmenopo |
Bagaimana | Piye | Kadhospundi |
Apa Kabar | Piye kabare | Pripun/Kadospundi |
Berapa | Piro | Pinten |
3. Penyebutan angka dalam bahasa Jawa
Bahasa Indonesia | Bahasa Jawa Ngoko | Bahasa Jawa Krama |
Satu | Siji | Setunggal |
Dua | Loro | Kalih |
Tiga | Telu | Tigo |
Empat | Papat | Sekawan |
Lima | Limo | Gangsal |
Enam | Enem | Enem |
Tujuh | Pitu |
Pitu |
Delapan | Wolu | Wolu |
Sembilan | Sanga | Saga |
Sepuluh | Sepuluh | Sedasa |
4. Penyebutan waktu dalam bahasa Jawa
Bahasa Indonesia | Bahasa Jawa Ngoko | Bahasa Jawa Krama |
Kemarin | Wingi | Kolowingi |
Hari Ini | Dina iki | Dinten niki |
Sekarang | Saiki | Sakmeniko |
Dahulu | Biyen | Riyin/Rumiyin |
Besok | Sesuk | Mbenjang |
Pagi | Esuk | Enjing/Injing |
Siang | Awan | Siang |
Malam | Bengi | Dalu/Ndalu |
5. Penyebutan letak dalam bahasa Jawa
Bahasa Indonesia | Bahasa Jawa Ngoko | Bahasa Jawa Krama |
Kanan | Tengen | Tengen |
Kiri | Kiwo | Kiwo |
Atas | Nduwur | Nginggil |
Bawah | Ngisor | Ngandhap |
Jauh | Adoh | Tebih |
Dekat | Cedak | Cerak |
6. Penyebutan ukuran dalam bahasa Jawa
Bahasa Indonesia | Bahasa Jawa Ngoko | Bahasa Jawa Krama |
Panjang | Dowo | Panjang |
Pendek | Cendek | Cendak |
Panas | Panas | Benther |
Dingin | Adem | Asrep |
Besar | Gedhe | Ageng |
Kecil | Cilik | Alit |
Banyak | Akeh | Kathah |
Sedikit | Sithik | Sakedhik |
Sama | Podho | Sami |
Sumber:
adjar.grid.id, bawuran-bantul.desa.id, gramedia.com, yogyakarta.kompas.com
https://yogyakarta.kompas.com/read/2023/03/11/071100378/daftar-kosakata-bahasa-jawa-sehari-hari-ada-bahasa-ngoko-dan-krama
Segera lengkapi data dirimu untuk ikutan program #JernihBerkomentar.