Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+

Daftar Kosakata Bahasa Jawa Sehari-Hari, Ada Bahasa Ngoko dan Krama

Kompas.com - 11/03/2023, 07:11 WIB
Puspasari Setyaningrum

Editor

KOMPAS.com - Bahasa Jawa adalah bahasa sehari-hari yang digunakan oleh suku Jawa dan memiliki aturan yang disebut dengan unggah-ungguh basa Jawa.

Unggah-ungguh bahasa Jawa juga dikenal sebagai sikap sopan santun, tata susila, tata krama, dan etika dalam berkomunikasi menggunakan bahasa Jawa.

Baca juga: Urutane Turunan, Silsilah Keluarga dalam Bahasa Jawa

Dalam unggah-ungguh basa Jawa, penutur akan terikat dengan aturan berbahasa yang terkait kedudukan pembicara dan lawan bicara.

Tidak heran jika kemudian pemilihan kosakata bahasa Jawa sehari-hari akan dipengaruhi oleh tingkatan usia, hubungan kekerabatan, status pangkat, status kekayaan, status keturunan, status kepandaian, dan keakraban.

Baca juga: Nama-nama Anak Hewan dalam Bahasa Jawa

Secara sederhana, dalam kosakata bahasa Jawa sehari-hari dikenal dua tingkatan yaitu bahasa Jawa Ngoko dan bahasa Jawa Krama.

Bahasa Jawa Ngoko adalah jenis kosakata informal yang digunakan ketika berbicara dengan seseorang yang sudah akrab, kepada orang yang lebih muda, atau orang dengan derajat yang lebih rendah.

Bahasa Jawa Krama adalah jenis kosakata formal yang digunakan ketika berbicara dengan seseorang yang lebih tua, memiliki kedudukan lebih tinggi, atau belum dikenal sehingga menimbulkan rasa sungkan.

Baca juga: 9 Istilah Musim dalam Bahasa Jawa, Ada Mangsa Ketiga hingga Pagebluk

Kosakata Bahasa Jawa yang Dipakai Sehari-Hari

Berikut adalah daftar kosakata bahasa Jawa sehari-hari dalam bahasa Jawa Ngoko dan bahasa Jawa Krama.

1. Penyebutan orang dalam bahasa Jawa

Bahasa Indonesia Bahasa Jawa Ngoko  Bahasa Jawa Krama
Saya  Kulo  Dalem
Kamu  Kowe  Panjenengan
Kami  Awakedhewe  Kito
Dia  Deweke  Piyambakipun
Laki-Laki  Lanang  Kakung/Jaler
Perempuan  Wedhok/Wadhon  Estri
Ayah  Rama  Romo
Ibu  Ibu  Ibu
Anak  Lare  Putra/Putri
Nama  Jeneng  Asma

 

2. Penyebutan kata tanya dalam bahasa Jawa

Bahasa Indonesia  Bahasa Jawa Ngoko  Bahasa Jawa Krama
Apa  Opo  Menopo
Kapan  Kapan  Kapan
Dimana  Ngendhi  Wonten Pundhi
Yang mana  Singendhi  Ingkangpundhi
Siapa  Sopo  Sinten
Mengapa  Ngopo  Kadhosmenopo
Bagaimana  Piye  Kadhospundi
Apa Kabar  Piye kabare  Pripun/Kadospundi 
Berapa  Piro  Pinten

 

3. Penyebutan angka dalam bahasa Jawa

Bahasa Indonesia   Bahasa Jawa Ngoko Bahasa Jawa Krama
Satu  Siji  Setunggal
Dua  Loro  Kalih
Tiga  Telu  Tigo
Empat  Papat  Sekawan
Lima  Limo  Gangsal
Enam Enem Enem
Tujuh Pitu

Pitu

Delapan Wolu Wolu
Sembilan Sanga Saga
Sepuluh Sepuluh Sedasa

 

4. Penyebutan waktu dalam bahasa Jawa

Bahasa Indonesia  Bahasa Jawa Ngoko  Bahasa Jawa Krama
Kemarin  Wingi  Kolowingi
Hari Ini  Dina iki  Dinten niki
Sekarang  Saiki  Sakmeniko
Dahulu  Biyen  Riyin/Rumiyin
Besok  Sesuk  Mbenjang
Pagi  Esuk  Enjing/Injing
Siang  Awan  Siang
Malam  Bengi  Dalu/Ndalu

 

5. Penyebutan letak dalam bahasa Jawa

Bahasa Indonesia  Bahasa Jawa Ngoko  Bahasa Jawa Krama
Kanan  Tengen  Tengen
Kiri  Kiwo  Kiwo
Atas  Nduwur  Nginggil
Bawah  Ngisor  Ngandhap
Jauh  Adoh  Tebih
Dekat  Cedak  Cerak

 

6. Penyebutan ukuran dalam bahasa Jawa

Bahasa Indonesia  Bahasa Jawa Ngoko  Bahasa Jawa Krama
Panjang  Dowo  Panjang
Pendek  Cendek  Cendak
Panas  Panas  Benther
Dingin  Adem  Asrep
Besar  Gedhe Ageng
Kecil  Cilik  Alit
Banyak  Akeh  Kathah
Sedikit  Sithik  Sakedhik
Sama  Podho  Sami

 

Sumber:
adjar.grid.idbawuran-bantul.desa.idgramedia.comyogyakarta.kompas.com 

Simak breaking news dan berita pilihan kami langsung di ponselmu. Pilih saluran andalanmu akses berita Kompas.com WhatsApp Channel : https://www.whatsapp.com/channel/0029VaFPbedBPzjZrk13HO3D. Pastikan kamu sudah install aplikasi WhatsApp ya.

Video rekomendasi
Video lainnya


Terkini Lainnya

PDI-P Kulon Progo Buka Pendaftaran Bakal Calon Bupati dan Wakil Bupati Pekan Depan

PDI-P Kulon Progo Buka Pendaftaran Bakal Calon Bupati dan Wakil Bupati Pekan Depan

Yogyakarta
5 Nama Kembalikan Berkas Penjaringan Bakal Cawalkot Yogyakarta ke Partai Golkar, Ada Singgih Raharjo

5 Nama Kembalikan Berkas Penjaringan Bakal Cawalkot Yogyakarta ke Partai Golkar, Ada Singgih Raharjo

Yogyakarta
Soal 'Snack Lelayu' KPPS, KPU Sleman Digugat Rp 5 Miliar dan Permintaan Maaf Terbuka

Soal "Snack Lelayu" KPPS, KPU Sleman Digugat Rp 5 Miliar dan Permintaan Maaf Terbuka

Yogyakarta
Polisi Buru Pelaku Tabrak Lari yang Tewaskan Petani di Lampu Merah Sawo Jajar, Brebes

Polisi Buru Pelaku Tabrak Lari yang Tewaskan Petani di Lampu Merah Sawo Jajar, Brebes

Yogyakarta
Emosi Warga Saat Lihat Rekonstruksi Suami Bunuh Istri di Gunungkidul

Emosi Warga Saat Lihat Rekonstruksi Suami Bunuh Istri di Gunungkidul

Yogyakarta
Kasus Korupsi Selesai, Kejari Gunungkidul Kembalikan Rp 470 Juta ke RSUD Wonosari

Kasus Korupsi Selesai, Kejari Gunungkidul Kembalikan Rp 470 Juta ke RSUD Wonosari

Yogyakarta
Viral, Video Warga Lempar Sampah ke Truk, DLHK Kota Yogyakarta: Masyarakat Enggak Sabar

Viral, Video Warga Lempar Sampah ke Truk, DLHK Kota Yogyakarta: Masyarakat Enggak Sabar

Yogyakarta
Hasil Rekonstruksi Suami di Gunungkidul Membunuh Istri Saat Tidur

Hasil Rekonstruksi Suami di Gunungkidul Membunuh Istri Saat Tidur

Yogyakarta
Gerindra dan PDI-P Gunungkidul Buka Peluang Kader Maju Pilkada

Gerindra dan PDI-P Gunungkidul Buka Peluang Kader Maju Pilkada

Yogyakarta
Soal Gugatan PDI-P ke PTUN, Ganjar: Tunggu Prosesnya

Soal Gugatan PDI-P ke PTUN, Ganjar: Tunggu Prosesnya

Yogyakarta
5 Orang Ambil Formulir Calon Bupati Penjaringan Golkar, Ada Mantan Wakil Bupati Kulon Progo

5 Orang Ambil Formulir Calon Bupati Penjaringan Golkar, Ada Mantan Wakil Bupati Kulon Progo

Yogyakarta
Anggota DPR/DPRD, Pegawai BUMN, dan ASN Wajib Mundur Jika Ikut Pilkada

Anggota DPR/DPRD, Pegawai BUMN, dan ASN Wajib Mundur Jika Ikut Pilkada

Yogyakarta
Cucu Pendiri Muhammadiyah, Afnan Hadikusumo Semarakkan Bursa Pilkada Kota Yogyakarta

Cucu Pendiri Muhammadiyah, Afnan Hadikusumo Semarakkan Bursa Pilkada Kota Yogyakarta

Yogyakarta
Prakiraan Cuaca Solo Hari Ini Rabu 24 April 2024, dan Besok : Malam Hujan Ringan

Prakiraan Cuaca Solo Hari Ini Rabu 24 April 2024, dan Besok : Malam Hujan Ringan

Yogyakarta
Prakiraan Cuaca Yogyakarta Hari Ini Rabu 24 April 2024, dan Besok : Berawan Sepanjang Hari

Prakiraan Cuaca Yogyakarta Hari Ini Rabu 24 April 2024, dan Besok : Berawan Sepanjang Hari

Yogyakarta
Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+
Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+
Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+
komentar di artikel lainnya
Baca berita tanpa iklan. Gabung Kompas.com+
Close Ads
Bagikan artikel ini melalui
Oke
Login untuk memaksimalkan pengalaman mengakses Kompas.com